Çayda Çıra, Elazığ yöresine ait halay türünden halk oyunudur. Dünyada "Mumlu Dans" olarak da bilinir.1 Genellikle sazsız olarak, "nanay" adı verilen türküler eşliğinde oynanır. Günümüz Elazığ yöresi düğünlerinde oldukça yaygındır.
Oyun kendine has bir müzik eşliğinde ve manilerle oynanmaktadır. Oyuna başlarken şu mani söylenir: "Yansın şamdanlarda mum, olsun ergenler sıra. İnsin davula tokmak, başlasın Çayda Çıra." Mani ardından oyunu oynayacak olan ekip alana giriş yapar. Girişin ardından çember oluşturularak oyun başlar. Çemberin oluşturulması ardından kızlar orta alana geçerek çömelir. Her erkek, eşinin etrafında bir tur döner. Ardından yeniden çember oluşturulur ve sonrasında düz bir çizgi oluşturana kadar dönülür. Düz çizgi oluşturulması ardından ileri 8 adım gelinir ve eğilerek şamdanlar yere bırakılır. Şamdanların bırakılması ardından çayda çıra oyununa has bir türkü söylenir. Türkü ardından yeniden şamdanlar alınır ve meydan terk edilir.2
Çayda Çıra oynarken kullanılan kıyafet ve aksesuarlar şöyledir:3
Çayda Çıra oyunu Çayda Çıra Türküsü eşliğinde oynanır. Türkünün sözleri şöyledir:4
Çayda çıra yanıyor
Hanım nanay vay nanay
Nanay güzel nanay
Nanay gülüm nanay
<!-- -->Ayda yılda yanıyor
Hanım nanay vay nanay
Nanay güzelim nanay
Nanay gülüm nanay
<!-- -->Yavaş yörü sevdiğim
Hanım nanay vay nanay
Nanay gülüm nanay
Nanay güzelim nanay
<!-- -->Engeller uyanıyor
Hanım nanay oy nanay
Nanay güzelim nanay
Nanay sevdiğim nanay
<!-- -->Karşıda oturanlar
Hanım nanay vay nanay
Nanay güzelim nanay
Nanay gülüm nanay
<!-- -->Az derdim artıranlar
Hanım nanay vay nanay
Nanay sevdiğim nanay
Nanay güzelim nanay
<!-- -->Başıma akıl koyun
Hanım nanay oy nanay
Nanay gülüm nanay
Nanay sevdiğim nanay
<!-- -->Sevdadan kurtulanlar
Hanım nanay uy nanay
Nanay sevdiğim nanay
Nanay gülüm nanay
<!-- -->Bağ altına bağ altına
Bağ altına bağ altına
Dolandım servan altına
Al beni yorgan altına
Çayda Çıra Oyunu ve Türkülerinin doğuşu ile alakalı çeşitli efsaneler yer almaktadır. Bunlardan bazısı şöyledir:
Efsanelerden biri, Elazığ yakınlarındaki bir çayın iki kıyısına yerleşmiş aşiretlerden iki gencin aşkıyla ilgilidir. Sevdalılar geceleri yaktıkları çıralarla işaretleşir, böylece genç erkek kızın yaktığı çıraya doğru yüzüp karşı kıyıya çıkar ve ona kavuşurmuş. Bir gece çayın azgın suları oğlanı sürüklemiş. Kız da sevgilisini çay boyunca aradığı halde bulamayınca kendisini suya atmış. Çayda Çıra Türküsü ve Oyunu da bu sevdayı dile getirmek için ortaya çıkmış.5 Bu efsane, 1982 yapımı Çayda Çıra Efsanesi Filmi'ne konu olmuştur.
Bir diğer efsane, Elazığ yakınlarındaki Harıngit (ya da Harınket) Çayı kıyısında yapılan bir düğünle ilgilidir. Bir köy ağası, oğlunu başka bir köyün ağasının kızıyla evlendirirken kına gecesinde birden ay tutulmuş; karanlıkta kalan konuklar bunu uğursuzluk sayıp kötüye yormuşlar. Oğlanın annesi duruma üzülüp çevredeki bütün mumları toplatmış. Tabaklara dizip yakarak, oyun oynayan kızların ve gelinin ellerine tutuşturmuş; kendisi de aralarına katılmış. Karanlıkta çay kıyısında yanan mumların görüntüsü herkesi coşturmuş; bu coşkuyla türküler söylenmiş, halaylar çekilmiş, eğlence sürmüş. Çayda Çıra da söylenceye göre böyle doğup günümüze kadar ulaşmıştır.6
Orijinal kaynak: çayda çıra. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page